مرکز مطالعات برنامهریزی شهری و روستایی سازمان شهرداری ها و دهیاری های کشور، از جمله مراکز علمی – پژوهشی شناختهشده و تأثیرگذار در حوزه مطالعات شهری و روستایی، بهویژه حوزه برنامهریزی و مدیریت شهری کشور است.
این مرکز از آغاز فعالیت اکنون توانستهاست، پشتوانه فکری و علمی مناسبی برای نظام برنامهریزی و مدیریت شهرداریها و دهیاریهای کشور و سیاستگذاریها و تصمیمگیریها در حوزه معاونت هماهنگی امور عمرانی وزارت کشور باشد.
این مرکز در نیمه دوم سال ۱۳۶۸ توسط معاونت هماهنگی امور عمرانی وزارت کشور در قالب گروه مطالعاتی برنامهریزی شهری و در راستای بهبود نظام مدیریت شهری تشکیل شد، اما پس از مدتی ضرورت استمرار فعالیتهای این گروه برای دست اندرکاران به اثبات رسیده و دوره جدید فعالیتهای پژوهشی با تغییر مدیریت و جابجایی فیزیکی آغاز شد.
در سال ۱۳۷۲ با تغییر نام آن از گروه مطالعات به مرکز مطالعات، فعالیتهای پژوهشی توسعه بیشتری یافت. همچنین از این زمان فعالیتهای مربوط به انتشار کتاب و مجلات تخصصی( ماهنامه شهرداریها) و عرضه محصولات پژوهشی نیز آغاز گردید که موجب آشنایی هرچه بیشتر شهرداریها و متخصصان و کارشناسان با مرکز مطالعات و ترویج یافتههای پژوهشی شد.
اخذ مجوز انتشارات سازمان شهرداریها و دهیاری های کشور از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و انتشار فصلنامه مدیریت شهری از جمله این فعالیتها بوده است. پس از شکلگیری سازمان شهرداریها و دهیاری های کشور در سال ۱۳۸۱، این مرکز از حوزه معاونت وقت هماهنگی امور عمرانی به این سازمان انتقال یافت و بهعنوان یک مرکز وابسته به آن، نقش و اهمیت فعالیتهای پژوهشی آن بیش از پیش احساس شد.
در سال ۱۳۸۲ با توجه به موافقت قطعی شورای گسترش آموزش عالی و با دریافت مجوز قطعی گروههای پژوهشی برنامهریزیشهری، مدیریت شهری و مطالعات راهبردی، مرکز مطالعات به مرکز پژوهشهای شهری و روستایی تغییر نام یافت و در راستای ارتقاء مرکز، در سال ۱۳۸۶ بر اساس موافقت وزیر کشور در مورخ ۱۳۸۶/۰۵/۰۸ تشکیل پژوهشکده و گسترش آن جهت اجرا ابلاغ گردید. در سال ۱۳۸۸ با توجه به ضرورت ارتباط متقابل پژوهش و آموزش، دفتر آموزش سازمان شهرداری ها و دهیاری های کشور به این مرکز ملحق شد. در سال ۱۳۹۱ نیز معاونت اجتماعی فرهنگی در مرکز ایجاد شد و با اصلاح ساختار و تثبیت جایگاه آن در ساختار سازمان دوباره به مرکز مطالعات برنامهریزی شهری و روستایی تغییر نام داد.
در حال حاضر مرکز دارای گروه هایی در حوزه های پژوهشی، آموزشی و فرهنگی اجتماعی به شرح زیر می باشد:
در حوزه معاونت پژوهشی:
- گروه برنامهریزی و عمران
- گروه محیط زیست و خدمات شهری و روستایی
- گروه حمل ونقل و ترافیک
- گروه مدیریت و امور اقتصادی
در حوزه معاونت آموزشی:
- گروه آموزش های مجازی و غیرحضوری
- گروه آموزش مدیریت شهری
- گروه آموزش مدیریت روستایی
در حوزه معاونت فرهنگی اجتماعی
- گروه اجتماعی
- گروه فرهنگی.
همچنین دیگر واحد های این مرکز عبارتند از
- اداری و مالی
- دبیرخانه
- انتشارات
- کتابخانه و مرکز اسناد
- روابط عمومی و امور بین الملل